Công nghệ điện thoại di động thúc đẩy tài chính toàn diện tại các nền kinh tế đang phát triển

Báo cáo Global Findex 2025 của nhóm Ngân hàng Thế giới (WB) ghi nhận bước tiến vượt bậc trong hành trình phổ cập tài chính toàn cầu. Theo báo cáo, số người trưởng thành tại các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình có tài khoản ngân hàng hoặc các loại tài khoản tài chính khác đạt mức cao nhất từ trước đến nay, kéo theo sự gia tăng của các tài khoản tiết kiệm chính thức. Xu hướng tài chính toàn diện này đang tạo ra những cơ hội kinh tế mới.

Đáng chú ý, công nghệ điện thoại di động là nhân tố chính thúc đẩy sự tăng trưởng này, với 10% người trưởng thành tại các nền kinh tế đang phát triển sử dụng tài khoản tiền di động để tiết kiệm - tăng 5 điểm phần trăm so với năm 2021.

Mặt khác, báo cáo của WB cũng cho biết, năm 2024, 40% người trưởng thành tại các nền kinh tế đang phát triển đã gửi tiết kiệm qua tài khoản tài chính - tăng 16 điểm phần trăm so với năm 2021 và là mức tăng nhanh nhất trong hơn một thập kỷ. Sự gia tăng của tiết kiệm cá nhân thông qua các kênh chính thức như ngân hàng hoặc các tổ chức tài chính đang góp phần củng cố hệ thống tài chính quốc gia, từ đó huy động thêm nguồn vốn cho đầu tư, đổi mới và tăng trưởng kinh tế. Tại khu vực châu Phi Hạ Sahara, tỷ lệ người dân tiết kiệm qua các kênh chính thức đã tăng 12 điểm phần trăm, đạt 35% ở người trưởng thành.

Chủ tịch Nhóm Ngân hàng Thế giới, ông Ajay Banga nhận định: “Tài chính toàn diện có tiềm năng cải thiện đời sống người dân và chuyển đổi toàn bộ nền kinh tế. Tài chính số có thể hiện thực hóa tiềm năng này, nhưng điều đó đòi hỏi sự hội tụ của nhiều yếu tố. Tại Nhóm Ngân hàng Thế giới, chúng tôi đang nỗ lực thực hiện và thúc đẩy tất cả những yếu tố đó. Chúng tôi hỗ trợ các quốc gia mở rộng khả năng tiếp cận định danh số tiên tiến. Chúng tôi xây dựng các chương trình an sinh xã hội tích hợp hệ thống số chuyển tiền mặt và cung cấp nguồn hỗ trợ trực tiếp tới những người có nhu cầu. Chúng tôi đang hiện đại hóa hệ thống thanh toán và giúp gỡ bỏ các rào cản pháp lý, nhằm giúp người dân và doanh nghiệp có nguồn tài chính cần thiết cho đổi mới sáng tạo và tạo việc làm.”

Ông Bill Gates, Chủ tịch Quỹ Gates, một trong những người ủng hộ Global Findex, cho biết: “Ngày càng có nhiều người, bao gồm cả phụ nữ và những nhóm từng bị bỏ lại phía sau, tiếp cận được các công cụ tài chính để đầu tư cho tương lai và tăng cường sức chống chịu trước các biến động kinh tế. Đây là một bước tiến thực sự có ý nghĩa. Điều này cho thấy một thông điệp rõ ràng: đầu tư vào các hệ thống tài chính toàn diện, hạ tầng số công và kết nối số là con đường hiệu quả đã được kiểm chứng để mở ra cơ hội cho tất cả mọi người.”

Global Findex là cơ sở dữ liệu hàng đầu về mức độ tiếp cận dịch vụ tài chính trên toàn cầu, từ thanh toán, tiết kiệm đến vay vốn. Báo cáo ghi nhận một cột mốc quan trọng trong hành trình tiếp cận tài chính toàn diện: Gần 80% người trưởng thành trên thế giới hiện có tài khoản tài chính, tăng từ 50% vào năm 2011. Tuy nhiên, 1,3 tỷ người trưởng thành vẫn chưa được tiếp cận các dịch vụ tài chính. Điện thoại di động có thể giúp thu hẹp khoảng cách này. Thống kê cho thấy, trong số những người trưởng thành chưa có tài khoản tài chính, khoảng 900 triệu người đã sở hữu điện thoại di động, bao gồm 530 triệu người có điện thoại thông minh.

Đầu tư vào các hệ thống cho phép chuyển tiền tức thời—chẳng hạn như UPI ở Ấn Độ hoặc PIX ở Brazil—có thể giúp phổ cập hóa các dịch vụ tài chính. Các cơ chế bảo vệ người tiêu dùng vững chắc hơn và những nỗ lực tăng cường bảo mật cho điện thoại và tài khoản cũng góp phần thúc đẩy xu hướng này.

Dữ liệu Findex cũng cho thấy các dịch vụ tài chính số đang giúp thu hẹp khoảng cách giới trong việc sở hữu tài khoản. Trên toàn cầu, 77% phụ nữ đã có tài khoản so với 81% nam giới. Ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, tỷ lệ phụ nữ sở hữu tài khoản đã tăng gần gấp đôi—từ 37% năm 2011 lên 73% vào năm 2024.

Đây là lần đầu tiên báo có dữ liệu về việc tỷ lệ người dân sở hữu điện thoại di động và sử dụng internet. Theo mục Theo dõi kết nối số của Global Findex 2025, trên toàn cầu, 86% người trưởng thành sở hữu điện thoại di động, và 68% trong số đó sử dụng điện thoại thông minh. Tuy nhiên, việc sử dụng điện thoại để giao dịch cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro mới: trong số 4 tỷ người trưởng thành tại các nền kinh tế thu nhập thấp và trung bình có điện thoại di động, chỉ khoảng một nửa sử dụng mật khẩu để bảo vệ thiết bị.

Tại tất cả các quốc gia đang phát triển, số người trưởng thành sử dụng điện thoại hoặc thẻ để thanh toán cho người bán ngày càng tăng. Năm 2024, 42% người trưởng thành tại các quốc gia thu nhập thấp và trung bình đã thực hiện thanh toán điện tử tại cửa hàng hoặc trực tuyến - tăng từ 35% vào năm 2021. Bên cạnh đó, ba phần tư số người nhận trợ cấp từ chính phủ và một nửa số người hưởng lương đều nhận tiền thông qua tài khoản. Phương thức này giúp giảm thất thoát và đảm bảo tiền đến đúng người thụ hưởng.

Bức tranh toàn cảnh theo khu vực

Bên cạnh xu hướng toàn cầu, Global Findex 2025 cũng đưa ra cái nhìn chi tiết về tình hình tài chính toàn diện tại từng khu vực, phản ánh sự phát triển không đồng đều nhưng đầy tiềm năng của các nền kinh tế đang phát triển.

Đông Á và Thái Bình Dương hiện dẫn đầu thế giới về kết nối số và tài chính toàn diện, với 86% người trưởng thành sở hữu điện thoại thông minh và 83% có tài khoản tài chính.

Châu Âu và Trung Á nổi bật với tỷ lệ sử dụng internet và mạng xã hội cao nhất trong số các nền kinh tế đang phát triển, cùng tỷ lệ sở hữu điện thoại vượt 94%.

Tại Mỹ Latinh và Caribe, khoảng 70% người trưởng thành có tài khoản, trong đó hơn một nửa sử dụng tài khoản số thông qua thẻ hoặc điện thoại.

Trung Đông và Bắc Phi cũng ghi nhận sự cải thiện rõ rệt: tỷ lệ sở hữu tài khoản tăng từ 45% năm 2021 lên 53% năm 2024, trong khi tỷ lệ tiết kiệm chính thức tăng từ 11% lên 17%.

Nam Á đạt tỷ lệ gần 80% người trưởng thành sở hữu tài khoản, nhưng phần lớn là nhờ Ấn Độ dẫn đầu với tỷ lệ ấn tượng 90% ở cả nam và nữ, và 65% dân số trưởng thành sở hữu điện thoại di động.

Châu Phi cận Sahara là khu vực có bước tiến đáng chú ý với tỷ lệ sở hữu tài khoản tăng từ 49% lên 58% trong ba năm. Đây cũng là khu vực có mức sử dụng tài khoản tiền di động cao nhất thế giới – cho thấy công nghệ đang đóng vai trò quan trọng trong việc thu hẹp khoảng cách tài chính tại những khu vực còn nhiều thách thức.