Xu hướng chuyển đổi số trong ngành tài chính, chứng khoán, ngân hàng trong năm 2024

Năm 2023 đánh dấu một năm nổi bật của chuyển đổi số trong lĩnh vực tài tài chính, ngân hàng và chứng khoán. Những hoạt động chuyển đổi số đã giúp cho lĩnh vực này tiết giảm chi phí, gia tăng năng suất cùng nhiều hiệu quả khác. Bước sang năm 2024, dự báo nền kinh tế toàn cầu và Việt Nam sẽ tích cực hơn, tuy nhiên sẽ vẫn phải đối mặt với những thách thức nhất định, vậy xu hướng chuyển đổi số trong ngành tài chính, ngân hàng sẽ đi theo hướng như thế nào?

Trao đổi trong Talk show Phố Tài Chính trên VTV8, các chuyên gia đánh giá, dù dự báo kinh tế thế giới và trong nước còn phải đối mặt với những khó khăn, nhưng các xu hướng chuyển đổi số trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, chứng khoán sẽ vẫn tiếp tục diễn ra mạnh mẽ hơn trong năm 2024, đặc biệt là một xu hướng mới xuất hiện là chuyển đổi AI.

BTV Mùi Khánh Ly: Năm 2023 đã sắp kết thúc, nền kinh tế thế giới đã phải đối mặt với những khó khăn và thách thức nhất định, nhưng trong bối cảnh đó, hoạt động chuyển đổi số trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, chứng khoán lại được thúc đẩy mạnh mẽ hơn, hai ông đánh giá như thế nào về điều này?

Ông Trần Đăng Hòa , Chủ tịch Công ty TNHH Hệ thống Thông tin FPT (FPT IS)

Giai đoạn Covid đã qua đã minh chứng cho giá trị chuyển đổi số mang lại, đặc biệt là ngành ngân hàng hay chứng khoán. Riêng đối với lĩnh vực ngân hàng, thống kê của World Bank cho thấy tỷ lệ người trưởng thành có tài khoản và thực hiện giao dịch số lên đến 74% trên toàn cầu năm 2021, so với 51% năm 2011. Các ngân hàng Việt Nam cũng ghi nhận tỷ lệ tăng trưởng giao dịch trên kênh số lên đến trên 90%, có ngân hàng trong giai đoạn này tăng trưởng 100 nghìn người dùng mới mỗi tháng.

Quay trở lại năm 2023 là một năm khó khăn với kinh tế toàn cầu, chi phí đầu vào tăng, sức tiêu dùng giảm, các xung đột trên thế giới còn kéo dài dai dẳng. Trong bối cảnh như vậy lại càng cho thấy giá trị mang lại từ chuyển đổi số với ngành ngân hàng, chứng khoán như giảm chi phí, tăng trải nghiệm, mức độ gắn bó của khách hàng và tăng năng lực cạnh tranh. Trước đây, chúng ta thấy ngành ngân hàng luôn thận trọng với các xu hướng công nghệ mới nhưng chỉ một năm khi ChatGPT ra đời, HSBC, JP Morgan đã đưa GenAI vào các nền tảng của mình. Dự báo GenAI có thể đóng góp thêm giá trị của ngành ngân hàng toàn cầu từ 200-300 tỷ USD hàng năm. Ngành ngân hàng đang là một trong những ngành tiên phong trong lĩnh vực này.

Ông Lưu Danh Đức, Phó Tổng Giám đốc, Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn - Hà Nội (SHB)

Theo tôi, năm 2023 cho dù có nhiều khó khăn, song đầu tư vào công nghệ thông tin và chuyển đổi số ở nhiều nước, nhiều khu vực vẫn rất lớn và thực sự đem lại hiệu quả. Theo số liệu được công bố từ Gartner, các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, học máy (AI/ML), Generative A.I. vẫn giữ ưu thế thống trị. Chuyển dịch sang điện toán đám mây cũng là xu thế tuy nhiên với các mức độ tăng trưởng không đồng đều giữa các khu vực như Khu vực Châu Á Thái Bình Dương chuyển đổi số kém hơn nhiều so với Châu Âu và Bắc Mỹ, trong nội tại Khu vực Châu Á Thái Bình Dương cũng có sự phân hóa rõ rệt.

Về chi phí đầu tư cho công nghệ thông tin (CNTT) và chuyển đổi số, theo thống kê thì ngân sách cho CNTT chiếm khoảng 4%-5% doanh thu trong thời gian dịch, sang đến năm 2022 đạt đỉnh là 7,1%, và giảm xuống 6,3% trong năm nay 2023. Tuy giảm nhưng tỷ lệ này vẫn là khá cao so với các năm trước đây, và không hẳn là sự chú ý vào chuyển đổi số giảm, bởi chuyển đổi số là một quá trình và dòng tiền đổ vào thì có thể sẽ biến thiên. Còn hiệu quả cho các khoản đầu tư này là rất rõ rệt thể hiện ở các trải nghiệm khách hàng vượt trội, gia tăng tỷ suất lợi nhuận hoạt động, đảm bảo tuân thủ và quản trị rủi ro.

Trong nước dù cũng còn những khó khăn nhưng chuyển đổi số trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, chứng khoán cũng đã lại nổi lên như một điểm sáng trong năm 2023, theo các ông vì sao?

Ông Trần Đăng Hòa , Chủ tịch Công ty TNHH Hệ thống Thông tin FPT (FPT IS)

Không nằm ngoài xu hướng của thế giới, ngành tài chính, ngân hàng Việt Nam đã nhìn nhận bằng những con số và giá trị mang lại từ chuyển đổi số từ 2 góc cạnh, thứ nhất là người dân đón nhận hơn, doanh nghiệp đã và đang chuyển đổi số khiến các dịch vụ số của ngân hàng càng đi sát nhu cầu và gia tăng tần suất sử dụng của người dân, doanh nghiệp. Tỷ lệ giao dịch trên kênh số của một số Ngân hàng lên đến 90%, thời gian xử lý các giao dịch phức tạp giảm 2-3 lần, tiết kiệm được nhiều chi phí, từ đó cạnh tranh hơn, tăng khả năng tiếp cận thêm các nhóm khách hàng. Trong năm 2023 nhờ chuyển đổi số, có ngân hàng tăng hơn 2 triệu khách hàng mới, tốc độ tăng trưởng giá trị thương hiệu tăng gần 50%. Bên cạnh đó, chuyển đổi số nói chung và tự động hóa nói riêng còn giúp kiến tạo các văn phòng làm việc xanh với việc giảm thiểu lượng giấy tờ cần sử dụng. Theo số liệu từ nền tảng tự động hóa robot ảo akaBot FPT IS, 60% lượng giấy tờ phải in và hồ sơ nhựa đã được giảm thiểu trong hơn 3.500 khách hàng doanh nghiệp của đơn vị, góp phần thúc đẩy làn sóng kinh doanh bền vững với giải pháp tài chính xanh.

Năm 2023 chứng kiến các hoạt động chuyển đổi số mạnh mẽ trong ngành chứng khoán, trong bối cảnh thị trường chứng khoán tăng trưởng, số lượng nhà đầu tư chứng khoán lên tới hơn 7 triệu tài khoản….Nhiều công ty chứng khoán đã đưa big data, AI vào trong các hoạt động cho chính công ty và khách hàng.

Ông Lưu Danh Đức, Phó Tổng Giám đốc, Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn - Hà Nội (SHB)

90% các giao dịch của chúng tôi đã thực hiện qua kênh số Mobile banking Internetbanking, kênh truyền thống chỉ chiếm 10% thôi. Trong các cuộc nói chuyện với các CEO của ngân hàng khác, tôi cũng có một con số tương tự như thế. Như vậy việc chuyển dịch này cho thấy rằng là chuyển đổi số thực sự sẽ mang tính quyết định trong việc cạnh tranh.

Đối với ngân hàng SHB thì việc đầu tư về công cho chuyển đổi số cũng tăng lên tương ứng với tỷ lệ tăng 40% năm 2022 và năm nay chúng tôi tăng lên 50%. Chúng tôi tập trung vào phát triển rất nhiều các sản phẩm số, thứ hai chúng tôi tự động hóa quá trình, các quy trình backoffice để hỗ trợ cho các hoạt động kinh doanh. Ngoài ra, chúng tôi tập trung vào hoàn thiện các hạ tầng công nghệ thông tin, đảm bảo cho nền tảng công nghệ thông tin đó là tốt, chuẩn hóa các hệ thống cơ sở dữ liệu, làm sạch và làm giàu dữ liệu để tạo tiền đề quan trọng trong các kế hoạch chuyển đổi của chúng tôi năm 2024.

Còn đối với Công ty chứng khoán SHS cũng tập trung vào việc nâng cấp hệ thống core và đặc biệt là bổ sung thêm core phái sinh để đón đầu những xu hướng mới. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng tập trung vào xây dựng các nền tảng trên mobile nhiều tính năng trading mới để trải nghiệm trên hệ thống.

Trong bối cảnh khó khăn, không ít doanh nghiệp cho rằng càng chuyển đối số càng tốn chi phí? Các ông nghĩ sao về điều này?

Ông Lưu Danh Đức, Phó Tổng Giám đốc, Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn - Hà Nội (SHB)

Theo tôi, câu hỏi này phải được trả lời thẳng thắn. Ở Việt Nam, hoạt động chuyển đổi số trở thành một phong trào nên sẽ có cả mặt tích cực và tiêu cực của nó. Về những mặt tích cực tôi đã phân tích ở trên, còn về mặt không tích cực ở đây là sự đầu tư lãng phí nếu không chuyển đổi đúng. Tôi thấy các doanh nghiệp chúng ta nhiều khi bị mắc vào một cái bẫy, tức là chúng ta thực hiện chuyển đổi số như chúng ta chỉ quan tâm đến việc đầu tư vào số mà quên đi một nội hàm rất quan trọng của nó, đó là chuyển đổi, chuyển đổi cách thức làm việc, cách thức kinh doanh, sản xuất, quản trị…nói rộng hơn tức là chúng ta phải chuyển đổi cả tư duy, nếu không thì hoạt động chuyển đổi số sẽ không có ý nghĩa và nó không mang lại được những lợi ích của nó.

Ông Trần Đăng Hòa , Chủ tịch Công ty TNHH Hệ thống Thông tin FPT (FPT IS)

Trong chuyển đổi số thì sẽ có hai vế, vế gọi là công nghệ số và về thứ hai là quá trình chuyển đổi là con người và bản thân các doanh nghiệp vận hành. Nên là khi làm chuyển đổi số thì điều quan trọng nhất là không phải chỉ là chuyển đổi số cung cấp một dịch vụ, mà người chuyển đổi số họ cũng phải tham gia trực tiếp vào việc đó và chính bản thân họ phải thay đổi tư duy. Khi làm được hai điều đó cùng lúc thì mới có kết quả, mà khi đó chuyển đổi số sẽ là tiết kiệm chi phí. Trong bối cảnh khó khăn như hiện nay, chúng tôi cũng đã đưa ra những giải pháp phù hợp cho doanh nghiệp để họ lựa chọn.

Ví dụ như nhiều doanh nghiệp không thể đầu tư chuyển đổi số một lần được thì họ sẽ đầu tư dễ dàng, thực hiện thuê theo từng giao dịch. Gần đây nhất thì chúng tôi đã hợp tác với một công ty tài chính và trước đây mô hình là chúng tôi sẽ làm một cái dự án rất lớn và họ phải đầu tư cả hệ thống đó. Nhưng với phương án mới này, thì chúng tôi tự đầu tư tất cả và các doanh nghiệp chỉ cần thuê theo từng giao dịch mà thôi nên có rất nhiều cách làm hiệu quả kể cả trong bối cảnh khó khăn.

Bước sang năm 2024, theo các ông xu hướng hướng chuyển đổi số trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, chứng khoán sẽ ra sao?

Ông Trần Đăng Hòa , Chủ tịch Công ty TNHH Hệ thống Thông tin FPT (FPT IS)

Kinh tế thế giới năm 2024 dự báo vẫn còn nhiều khó khăn, lạm phát còn giữ ở mức cao, các xung đột vẫn còn dai dẳng, sức mua toàn cầu vẫn chưa thật sự hồi phục. Nhưng theo tôi vẫn sẽ có một bức tranh tươi sáng hơn về sự hồi phục, lạm phát dần được kiểm soát, các NHTW cắt giảm lãi suất, các nguồn vốn xanh sẽ được triển khai, thương mại toàn cầu hứa hẹn hồi phục trở lại. Tại Việt Nam, kinh tế số dự báo sẽ chiếm 20% GDP. Ngành ngân hàng trên đà của 2023 vẫn tiếp tục đầu tư mạnh vào chuyển đổi số và công nghệ, và 2024 sẽ đi sâu hơn và rộng hơn nữa trong việc ứng dụng AI/GenAI; thanh toán xuyên biên giới và các mục tiêu của ESG. Ngành ngân hàng dự báo chờ đón một kỷ nguyên mới của AI & ESG.

Còn trong nước, Việt Nam vẫn sẽ là một trong những điểm sáng của kinh tế thế giới bởi sự năng động của Chính phủ, ổn định chính trị và nhiều lợi thế khác. Việt Nam đang đón đầu những xu hướng mới về dịch chuyển chuỗi sản xuất, mới đây nhất là ngành công nghiệp bán dẫn, chuyển đổi xanh, về công nghệ như AI, block-chain, metaverse… Ngoài ra sau thời gian dài chuyển đổi số, ngành tài chính ngân hàng đã tìm ra cách thức để nhanh chóng đưa công nghệ vào hoạt động của mình, siêu tự động hóa; Human- AI collaboration (hợp tác người máy để tăng hiệu suất công việc) sẽ là xu hướng chuyển đổi số chính trong 2024. Đối với ngành chứng khoán Việt Nam hiện nay đang thực hiện chậm một chút so với ngành ngân hàng do tính đặc thù về chu kỳ và quy mô, tuy nhiên ngành chứng khoán Việt Nam đang đặt ra mục tiêu nâng hạng từ thị trường Frontier lên Emerging, để đạt được mục tiêu đó thì ngành chứng khoán gồm cả cơ quan quản lý và các công ty chứng khoán đều cần phải chuyển đổi số mạnh mẽ để đáp ứng nhu cầu phát triển thị trường và cung cấp các sản phẩm mới.

Ông Lưu Danh Đức, Phó Tổng Giám đốc, Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn - Hà Nội (SHB)

Đối với ngành tài chính, ngân hàng, tôi thấy nó có sự liên hệ mật thiết với thị trường bất động sản và nếu mà nhìn về trong ngắn hạn, tôi nghĩ rằng thị trường này vẫn còn có rất nhiều thách thức. Tuy nhiên, ở trong thách thức này tôi cũng nhìn thấy những động thái rất tích cực của Chính phủ để thúc đẩy các ngân hàng tháo gỡ khó khăn cho ngành bất động sản. Cùng với xu hướng lãi suất đang giảm mạnh thì tôi nghĩ rằng, đây cũng là một điểm sáng để tin tưởng rằng sẽ có cơ hội để phục hồi. Tôi nghĩ rằng hoạt động chuyển đổi số vẫn tiếp tục được tăng cường hơn trong 5 năm tới. Theo thống kê tôi thấy có 5 xu hướng như sau, thứ nhất là về AI, thứ hai là tập trung vào an ninh thông tin (Cyber Security), thứ ba là vấn đề vấn đề tích hợp công nghệ, thứ tư là Cái thứ 4 đó là về phân tích dữ liệu và cuối cùng là chuyển đổi sang điện toán đám mây.

Năm vừa qua những xu hướng gây chú ý như trí tuệ AI và Blockchain đã nổi lên như một hiện tượng, vậy theo các ông hiện tượng này có trở thành xu hướng trong năm 2024 và thậm chí là các năm tiếp theo không?

Ông Trần Đăng Hòa , Chủ tịch Công ty TNHH Hệ thống Thông tin FPT (FPT IS)

Thế giới đang chứng kiến sự thâm nhập của công nghệ với tốc độ nhanh chưa từng có. Gần đây nhất ChatGPT ra mắt tháng 12/2023 đã có 100 triệu khách hàng trong 2 tháng trở thành ứng dụng tăng trưởng người dùng nhanh nhất mọi thời đại. Các chủ đề “GenAI thay đổi thế giới chỉ trong một năm thế nào”, “từ prototype đến người khổng lồ - giant” đang càng phổ biến trong thời đại số này. Đặc biệt ngành ngân hàng trước đây rất thận trọng trong việc ứng dụng công nghệ mới, đến nay trước làn sóng của công nghệ mới là một trong những người tiên phong. Ví dụ ngành ngân hàng đang dự đoán “GenAI không làm thay đổi ngành ngân hàng, nhưng sẽ thay đổi cách thức chúng ta thực hiện dịch vụ ngân hàng. Và các ngân hàng trên thế giới đang có có kế hoạch thực hiện “chuyển đổi cách thức sử dụng AI trong công việc. Bên cạnh AI, năm 2023 vẫn là một năm bùng nổ của công nghệ tự động hóa bằng robot ảo (RPA). RPA được ví là những “cánh tay phải” đắc lực - là nguồn nhân lực số giúp thực hiện các nghiệp vụ lặp đi lặp lại với khối lượng lớn.

Trong năm 2024, chúng tôi nhận thấy các ngân hàng đã dần hình thành xu hướng tự động hóa thông minh, bổ sung thêm “bộ não” cho các robot bằng cách kết hợp RPA với AI, giúp các robot đáp ứng được nhiều nhu cầu nghiệp vụ đa dạng và phức tạp hơn như: tự động nhận diện các tác vụ cần tự động hóa, ra quyết định tự động hóa…FPT với vai trò là đồng hành và thúc đẩy các công nghệ mới, chúng tôi thực hiện đầu tư bài bản vào AI từ hợp tác nghiên cứu viện AI, đến các bài toán thực tiễn AI và gần đây nhất là nền công nghiệp Chip - được coi là hạ tầng của AI. Chúng tôi có các nền tảng Blockchain - trung tâm nghiên cứu Block-chain và mới gần đây là nền tảng TradeFlat ứng dụng công nghệ block-chain để giải quyết các bài toán thương mại và cung cấp vốn cho doanh nghiệp. Chúng tôi đã có ký kết hợp tác quan trọng đầu tiên tại Việt Nam cùng TradeWaltz, nền tảng thương mại hàng đầu Nhật Bản để thúc đẩy kết nối thương mại số giữa các doanh nghiệp hai quốc gia.

Rõ ràng là công nghệ mới như AI, block-chain, metaverse… sinh ra để giải quyết tốt hơn các vấn đề mà các công nghệ cũ chưa thực hiện được hoặc thực hiện với nhiều hạn chế. Chính vì vậy, các ngân hàng đã trải nghiệm và nhận ra được giá trị của công nghệ trong việc thay đổi cách thức thực hiện dịch vụ ngân hàng. Và năm 2024 họ sẽ ngày càng tiên phong và quyết liệt hơn nữa trong việc đưa công nghệ đến với mọi hoạt động, như điều đã từng xảy ra với số hóa và tự động hóa.

Ông Lưu Danh Đức, Phó Tổng Giám đốc, Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn - Hà Nội (SHB)

Theo tôi, AI/ML và cả Generative AI vẫn là xu hướng thống trị trong năm 2024. Về phía trong nước, tất nhiên là chúng tôi cũng không thể đứng ngoài xu hướng này. Ngân hàng chúng tôi cũng đã tổ chức đào tạo nội bộ về AI, Blockchain…để nhiều người có thể hiểu và tạo một môi trường trao đổi, học tập về xu hướng này. Nhân loại thì vốn tò mò, và luôn có nỗi sợ mình chậm chân trong các xu hướng công nghệ, nên trong năm sau và vài năm sắp tới, tôi vẫn cho rằng “trend” này vẫn còn được quan tâm nhiều hơn nữa. Các ứng dụng của AI trong ngành ngân hàng sẽ rất đa dạng, hiện nay AI được ứng dụng nhiều nhất trong các chủ đề như nâng cao khả năng tương tác với khách hàng, gợi ý cho khách hàng các sản phẩm nhắm tới mục tiêu tăng Doanh thu, tăng số bán hàng Cross-sell, up-sell, phát hiện các gian lận (bên trong và bên ngoài), giảm thiểu rủi ro hoạt động , thay thế, hỗ trợ các hoạt động tiếp xúc với khách hàng qua Chatbots…