Đổi mới sáng tạo giữ vai trò "nhạc trưởng" trong văn hóa doanh nghiệp năm 2026

Ngày 4/12/2025, Viện Phát triển Doanh nghiệp (Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - VCCI) và Công ty Cổ phần Phát triển nội dung Blue C đã tổ chức Hội thảo công bố Báo cáo đo lường văn hóa doanh nghiệp và văn hóa đổi mới sáng tạo năm 2025.

Báo cáo “Mức độ trưởng thành văn hóa doanh nghiệp và đổi mới sáng tạo 2025 & xu hướng 2026” thực hiện dựa trên khảo sát 505 doanh nghiệp, bức tranh văn hóa doanh nghiệp (VHDN) Việt Nam.

Từ yếu tố “mềm” trở thành năng lực cốt lõi

Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển có ý nghĩa lịch sử với mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2025 đạt từ 8-8,5%, tạo nền cho tốc độ tăng trưởng hai con số giai đoạn 2026-2030. Để đạt được mục tiêu này, Việt Nam không chỉ cần duy trì ổn định vĩ mô, mà còn phải tái tạo động lực phát triển mới dựa trên đổi mới sáng tạo, năng lực tổ chức và chất lượng con người. Trong bối cảnh chuyển dịch chuỗi cung ứng, cạnh tranh công nghệ và xu hướng phát triển bền vững, những yếu tố “mềm” như VHDN, năng lực đổi mới sáng tạo và sự thích ứng của con người đang trở thành điều kiện tiên quyết cho tăng trưởng dài hạn.

Với những yếu tố đó, văn hoá doanh nghiệp vốn được coi là yếu tố hỗ trợ, nay được nhìn nhận như năng lực lõi quyết định khả năng thích ứng và đổi mới.

Sau 2 năm "đi ngang" và chịu nhiều tổn thương từ những biến động kinh tế vĩ mô, năm 2025 chứng kiến sự phục hồi ấn tượng của sức khỏe văn hóa trong các doanh nghiệp Việt.

Theo số liệu từ báo cáo “Mức độ trưởng thành VHDN và đổi mới sáng tạo 2025 & xu hướng 2026”, điểm trung bình mức độ trưởng thành thực thi VHDN năm 2025 (đo lường theo bộ công cụ CCMM) đạt 43,84 điểm, tương đương cấp độ 4/6 - Cấp độ Quản lý. Mức tăng trưởng 4,12 điểm so với năm 2024 không chỉ là một con số thống kê, mà nó phản ánh sự nỗ lực bền bỉ của cộng đồng doanh nghiệp trong việc tái cấu trúc nền tảng tinh thần. Đáng chú ý, điểm số này đã vượt qua mức trung bình của 3 năm gần nhất, cho thấy chúng ta đã thoát khỏi đáy của biểu đồ hình sin và đang trên đà tăng trưởng mới.

Một tín hiệu tích cực khác là sự đồng đều trong sự phát triển. Tỷ lệ doanh nghiệp đạt cấp độ cao (5 – 6) đã tăng gần gấp đôi. Điều này chứng tỏ việc xây dựng văn hóa bài bản không còn là "sân chơi riêng" của các tập đoàn lớn hay các công ty đa quốc gia, mà đã lan tỏa rộng rãi đến cộng đồng doanh nghiệp Việt ở nhiều quy mô khác nhau. Các nhà lãnh đạo đã nhận thức rõ: Muốn đi xa và bền vững, không thể chỉ dựa vào chiến lược kinh doanh hay công nghệ, mà phải dựa vào sự gắn kết và sức mạnh nội tại của tổ chức.

Sự trưởng thành của VHDN năm 2025 không chỉ thể hiện qua điểm số, mà còn qua cách doanh nghiệp đưa văn hóa vào đời sống.

Số liệu cho thấy, 26,94% doanh nghiệp đã áp dụng chuẩn hành vi vào công việc hàng ngày, tăng gấp đôi so với năm 2024. Đây là một bước chuyển biến về chất. Thay vì những giá trị cốt lõi chung chung, doanh nghiệp đã cụ thể hóa chúng thành các quy tắc ứng xử, cơ chế ra quyết định và phong cách làm việc. Văn hóa đã đi từ những khẩu hiệu trên tường vào trong từng cuộc họp, từng email và từng quyết định tuyển dụng hay sa thải.

Bên cạnh đó, nghệ thuật kể chuyện (Storytelling) đang lên ngôi. 52,67% doanh nghiệp đã có hệ thống ghi chép và lưu truyền các câu chuyện nội bộ. Trong kỷ nguyên số, khi con người dễ bị mất kết nối, những câu chuyện về "người thật, việc thật", về những nỗ lực vượt khó hay lòng trắc ẩn của đồng nghiệp lại trở thành sợi dây kết nối cảm xúc mạnh mẽ nhất. Câu chuyện văn hóa giúp tổ chức "định danh" bản sắc riêng (DNA), trở thành vũ khí sắc bén trong hoạt động truyền thông thương hiệu và thu hút nhân tài.

Một điểm đáng chú của báo cáo năm 2025 là sự cải thiện của yếu tố "Đo lường". Vốn là yếu tố thường xuyên nằm trong nhóm "đội sổ" nhiều năm qua, năm 2025, hoạt động đo lường ghi nhận mức tăng 0,52 điểm – mức tăng cao nhất trong 14 yếu tố thành phần của khung văn hóa.

Tỷ lệ doanh nghiệp thực hiện đo lường văn hóa định kỳ đã tăng gần gấp đôi, đạt 29,31%, trong khi nhóm chưa từng quan tâm đến việc này giảm mạnh xuống còn 27,13%. Sự dịch chuyển này phản ánh tư duy quản trị hiện đại: Văn hóa cũng là một chỉ số sức khỏe của tổ chức, cần được theo dõi bằng dữ liệu tương tự như doanh thu, lợi nhuận hay năng suất lao động. Việc định lượng được các yếu tố vô hình giúp lãnh đạo có cơ sở khoa học để điều chỉnh chiến lược nhân sự kịp thời.

Dù nhận thức về văn hóa tăng cao, nhưng bối cảnh kinh tế vẫn đặt ra những bài toán khó về nguồn lực. 45,54% doanh nghiệp vẫn duy trì ngân sách thường xuyên cho văn hóa, nhưng tỷ lệ doanh nghiệp gặp khó khăn khi xin phê duyệt ngân sách đã tăng 12,18%.

Nhận định về vấn đề này, ông Lê Quang Vũ, CEO Blue C nhấn mạnh: "Kết quả đo lường năm 2025 cho thấy văn hoá doanh nghiệp Việt Nam đang bước vào giai đoạn trưởng thành mới, nơi các giá trị văn hóa, hành vi và quy trình tổ chức liên kết chặt chẽ hơn. Điểm trưởng thành tăng trở lại cấp độ Quản lý phản ánh nỗ lực của doanh nghiệp trong việc quản trị văn hoá một cách bài bản, không còn dựa vào các hoạt động rời rạc hay mang tính phong trào. Tuy vậy, báo cáo cũng chỉ ra khoảng cách đáng kể giữa kỳ vọng và thực thi, đặc biệt ở các yếu tố như đo lường, khen thưởng theo văn hóa và bộ máy VHDN. Đây là những yếu tố mà doanh nghiệp cần tiếp tục củng cố để văn hoá thực sự trở thành động lực phát triển dài hạn”.

Đổi mới sáng tạo: "Điểm nghẽn" và động lực cho giai đoạn 2026

Kết quả đo lường Chỉ số Đổi mới sáng tạo (Innovation Quotient - IQ) năm 2025 đạt 3,81/5 điểm. Con số này cho thấy một nghịch lý thú vị: Tinh thần đổi mới sáng tạo đã xuất hiện khá rõ nét trong tư duy, giá trị và hành vi, nhưng chưa thực sự chuyển hóa thành một năng lực vận hành sâu rộng và hiệu quả.

Xét theo ngành nghề, lĩnh vực Truyền thông – Quảng cáo và Dược phẩm – Y tế đang dẫn đầu với điểm số trên 4, phản ánh đặc thù linh hoạt và áp lực thay đổi liên tục của các ngành này.

Trong 6 trụ cột của văn hóa đổi mới sáng tạo, yếu tố "các giá trị văn hóa thúc đẩy đổi mới sáng tạo" được đánh giá cao nhất (3,92 điểm). Cụ thể, doanh nghiệp Việt tự tin vào khả năng sẵn sàng học hỏi (4,02 điểm), tinh thần khởi nghiệp (3,89 điểm) và tính sáng tạo (3,84 điểm). Đây là Top 3 tiêu chí cao điểm nhất trong tổng số 18 tiêu chí đo lường.

Hành vi của nhân viên cũng là một điểm sáng với 3,80 điểm, nhờ vào đặc tính kiên trì, khả năng thích nghi và sự tham gia chủ động.

Mặc dù người lao động trong các doanh nghiệp được đánh giá cao ở tinh thần học hỏi, tuy nhiên, hiện nay các chương trình đào tạo hỗ trợ họ trong việc phát triển tư duy sáng tạo vẫn còn hạn chế, các doanh nghiệp vẫn chưa mạnh dạn đầu tư vào việc phát triển các kỹ năng đổi mới sáng tạo cho nhân viên. Mặt khác, đổi mới sáng tạo luôn đòi hỏi sự mạo hiểm và có tỷ lệ rủi ro cao. Vì vậy, nếu mức độ chấp nhận rủi ro từ lãnh đạo không cao, thì sẽ rất khó khuyến khích văn hóa đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp.

Báo cáo cũng chỉ rõ, 2 tiêu chí “Chấp nhận rủi ro” và “Xây dựng năng lực” đều nằm trong top 3 tiêu chí bị đánh giá thấp nhất, điểm số lần lượt là 3,72 và 3,75 điểm.

Đổi mới sáng tạo, về bản chất, là quá trình thử và sai. Không có đột phá nào không đi kèm với rủi ro thất bại. Tuy nhiên, văn hóa chấp nhận sai sót vẫn là điều hạn chế tại nhiều doanh nghiệp Việt. Lãnh đạo muốn nhân viên sáng tạo, nhưng lại trừng phạt những sai lầm, dẫn đến tâm lý "làm theo quy trình cho an toàn" bao trùm.

Hơn nữa, dù nhân viên được đánh giá cao về tinh thần học hỏi, nhưng các doanh nghiệp lại chưa mạnh dạn đầu tư ngân sách cho các chương trình đào tạo tư duy sáng tạo.

Về vấn đề này, ông Lương Minh Huân, Viện trưởng Viện Phát triển Doanh nghiệp (VCCI) khẳng định, kết quả đo lường năm 2025 cho thấy tinh thần Đổi mới sáng tạo bước đầu đã hình thành khá rõ tại các doanh nghiệp, đặc biệt trong giá trị văn hóa và hành vi nhân viên. Tuy nhiên, tinh thần đó vẫn chưa chuyển hóa thành năng lực vận hành thực sự mạnh mẽ, khi mức độ chấp nhận rủi ro và đầu tư phát triển năng lực cho đổi mới sáng tạo còn thấp. Điều này cũng cho thấy, thách thức lớn nhất hiện nay không nằm ở con người, mà ở môi trường tổ chức và hệ thống khuyến khích đổi mới mà doanh nghiệp cần tiếp tục củng cố.

4 xu hướng dẫn dắt văn hóa doanh nghiệp năm 2026

Dựa trên nền tảng phục hồi của 2025 và yêu cầu cấp thiết về đổi mới sáng tạo, Báo cáo “Mức độ Trưởng thành Văn hoá doanh nghiệp và Đổi mới Sáng tạo 2025 & Xu hướng 2026” của Blue C đã phác họa 4 xu hướng chính sẽ định hình bức tranh văn hóa doanh nghiệp trong năm 2026. Đây là những "kim chỉ nam" giúp lãnh đạo doanh nghiệp chuẩn bị tâm thế và nguồn lực cho chặng đường sắp tới.

Một là, thúc đẩy học tập chủ động để đáp ứng nhịp độ thay đổi của thị trường: Trong bối cảnh VUCA, kiến thức và kỹ năng nhanh lỗi thời, học tập liên tục trở thành năng lực văn hoá cốt lõi giúp doanh nghiệp và người lao động thích ứng. Khảo sát CCMM 2025 cho thấy 40,4% doanh nghiệp ưu tiên xây dựng tổ chức học tập trong năm tới. Dự báo của Diễn đàn Kinh tế Thế giới cũng cho thấy, 39% kỹ năng cốt lõi sẽ thay đổi trước 2030, còn 63% nhà tuyển dụng xem khoảng cách kỹ năng là rào cản lớn nhất đối với chuyển đổi. Để sẵn sàng trước biến động, mỗi nhân sự cần có tâm thế “buông bỏ cái cũ – tiếp thu cái mới”, loại bỏ kỹ năng lỗi thời và chủ động mở lòng với ý tưởng mới.

Hai là, văn hóa đề cao chuẩn mực khi sử dụng AI: Nếu giai đoạn 2023-2025 là thời điểm doanh nghiệp thử nghiệm ứng dụng AI, thì năm 2026 đánh dấu bước chuyển sang giai đoạn chuẩn hoá, khi AI trở thành yếu tố quen thuộc khi giải quyết công việc.

Báo cáo mới công bố của KPMG chỉ ra rằng có tới 66% nhân viên căn cứ vào kết quả đầu ra của AI mà không kiểm chứng thông tin. Điều này cho thấy, khi con người ngày càng sử dụng AI nhiều hơn, nhanh hơn và lệ thuộc nhiều hơn vào AI, việc thiết lập các nguyên tắc về trách nhiệm và giải trình càng trở nên cấp thiết. Đối với các doanh nghiệp đề cao uy tín và sự minh bạch, điều này đồng nghĩa với việc mỗi nhân sự cần sử dụng công nghệ sao cho phù hợp với giá trị cốt lõi của tổ chức.

Ba là, cân bằng giữa ổn định và linh hoạt trong tổ chức: Doanh nghiệp bước vào năm 2026 với yêu cầu vừa phải thích ứng linh hoạt, vừa đảm bảo sự ổn định cần thiết cho người lao động. Trong khi 85% lãnh đạo tin rằng doanh nghiệp cần các mô hình tổ chức linh hoạt hơn để thích ứng kịp thời với biến động thị trường, thì có tới 75% người lao động lại mong muốn công việc mang tính ổn định hơn và khoảng 2/3 trong số họ cho biết họ cảm thấy choáng ngợp bởi tốc độ thay đổi của công việc. Sự lệch pha này cho thấy một thách thức lớn trong quản trị văn hoá: làm thế nào để tổ chức vừa chuyển động nhanh, vừa duy trì “điểm tựa tâm lý” cho người lao động.

Bốn là, đổi mới sáng tạo trở thành ý thức và thói quen trong văn hóa doanh nghiệp: Giai đoạn tăng trưởng nhanh của nền kinh tế Việt Nam đặt ra nhu cầu cấp bách về nâng cao năng suất, hiệu quả công việc. Điều này, buộc các doanh nghiệp phải thúc đẩy và biến đổi mới sáng tạo trở thành ý thức và thói quen trong thực tế công việc hàng ngày. Và không nhất thiết phải là điều gì quá lớn lao, đổi mới sán tạo có thể bắt nguồn từ những thay đổi nhỏ trong vận hành, quy trình, cách thức phối hợp giữa các phòng ban để thay đổi cách nghĩ, cách làm và tạo ra những kết quả mới.

Nhìn chung, năm 2025 là năm bản lề để doanh nghiệp Việt củng cố nội lực, và năm 2026 sẽ là thời điểm để những giá trị văn hóa đó trở thành bệ phóng cho sự đổi mới và tăng trưởng bền vững.