Sửa đổi Luật các Tổ chức tín dụng sẽ mang lại nhiều tác động tích cực đối với kinh tế - xã hội, đặc biệt là tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng của cá nhân và doanh nghiệp

Sáng ngày 10/6, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) Nguyễn Thị Hồng đã trình bày báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến của các đại biểu Quốc hội thảo luận tại tổ và hội trường, cùng ý kiến thẩm tra chính thức của Ủy ban Kinh tế và Tài chính về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật các Tổ chức tín dụng.

Báo cáo đã tập trung làm rõ cơ sở chính trị, tác động tích cực của dự thảo Luật, đồng thời giải trình các nhóm chính sách then chốt như cho vay đặc biệt, thu giữ tài sản bảo đảm và luật hóa Nghị quyết 42/2017/QH14. Với tinh thần cầu thị, Chính phủ đề xuất điều chỉnh để Luật có hiệu lực từ ngày 1/8/2025, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước, đảm bảo an toàn hệ thống tài chính và trật tự xã hội.

Đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới

Theo Thống đốc Nguyễn Thị Hồng, cơ quan chủ trì đã chỉ đạo rà soát và đánh giá tác động của các chính sách trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật các Tổ chức tín dụng, nhằm làm rõ cơ sở chính trị của việc ban hành Luật này.

Các nội dung tại dự thảo Luật được khẳng định là phù hợp với Hiến pháp và thống nhất với hệ thống pháp luật của Việt Nam. Đồng thời, nếu được thông qua, các quy định sẽ mang lại nhiều tác động tích cực đối với kinh tế - xã hội, đặc biệt là tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng của cá nhân và doanh nghiệp, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển đất nước, cũng như đảm bảo an ninh trật tự và an toàn xã hội.

Thống đốc nhận định, dự thảo Luật đã thể chế hóa đầy đủ các đường lối, chủ trương của Đảng, bao gồm 3 Nghị quyết quan trọng trong "bộ tứ cất cánh" giúp Việt Nam phát triển.

Cụ thể, Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng pháp luật và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới được phản ánh rõ nét. Bên cạnh đó, Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 về phát triển kinh tế tư nhân và Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia cũng được luật hóa.

Ngoài ra, thực hiện yêu cầu tại Thông báo số 1346/TB-VPQH ngày 28/4/2025 về kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cùng văn bản số 14923-CV/VPTW ngày 20/5/2025 của Bộ Chính trị, 3 nội dung còn lại của Nghị quyết số 42/2017/QH14 đã được nhất trí luật hóa nhằm tạo khung pháp lý đồng bộ về xử lý nợ xấu, giải quyết khó khăn, vướng mắc trong xử lý nợ.

Cho biết Chính phủ đã chỉ đạo cơ quan chủ trì rà soát, nghiên cứu toàn diện những khó khăn, bất cập trong hoạt động của các tổ chức tín dụng để sửa đổi, bổ sung nội dung, bảo đảm hoạt động hiệu quả hơn, hạn chế tình trạng nợ xấu, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng khẳng định, các sửa đổi này cũng nhằm đáp ứng ý kiến chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại phiên khai mạc kỳ họp Quốc hội, thể chế hóa Nghị quyết Hội nghị Trung ương 10 khóa XIII, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Quan điểm được nêu rõ là vừa làm vừa rút kinh nghiệm, không nóng vội nhưng cũng không cầu toàn để tránh mất thời cơ.

3 vấn đề lớn liên quan đến thu giữ tài sản bảo đảm

Về nhóm chính sách luật hóa các quy định của Nghị quyết số 42/2017/QH14, các đại biểu Quốc hội quan tâm đến 3 vấn đề lớn liên quan đến thu giữ tài sản bảo đảm gồm: điều kiện thu giữ, sự tham gia của chính quyền địa phương và cơ chế kiểm soát để tránh lạm quyền.

Giải trình về các nhóm chính sách này, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, về điều kiện thu giữ, thu giữ tài sản bảo đảm không phải là hành động đơn phương, vô điều kiện mà phải tuân thủ phạm vi, giới hạn, điều kiện thu giữ, tôn trọng quyền tự do, tự nguyện thỏa thuận của các bên. Quy định về trình tự, thủ tục thu giữ phải công bằng, công khai, minh bạch, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của bên có nghĩa vụ, tổ chức tín dụng và các bên liên quan.

Về sự tham gia của chính quyền địa phương, vai trò của các cơ quan, chính quyền địa phương nhằm xác nhận tình trạng thực tế và đảm bảo an ninh trật tự xã hội khi tổ chức tín dụng thực hiện biện pháp thu giữ, đồng thời ngăn ngừa việc tổ chức tín dụng lạm dụng quyền, đảm bảo thu giữ công khai, minh bạch, không gây mất trật tự xã hội, không xâm phạm quyền của các chủ thể liên quan. Việc quy định vai trò của Ủy ban Nhân dân cấp xã, cơ quan công an cấp xã khi thu giữ tài sản bảo đảm sẽ tạo ý thức tuân thủ của tổ chức tín dụng, bên bảo đảm, bên vay, người liên quan và người dân tại địa điểm thu giữ.

Về cơ chế kiểm soát tránh lạm quyền, dự thảo Luật quy định tổ chức tín dụng không được áp dụng các biện pháp vi phạm điều cấm của pháp luật, trái đạo đức xã hội, không hạn chế quyền khiếu nại của các bên, đặc biệt là bên bảo đảm và bên đang giữ tài sản bảo đảm. Hoạt động thu giữ tài sản bảo đảm và hoạt động của tổ chức tín dụng nói chung chịu sự quản lý, kiểm tra, thanh tra, giám sát của cơ quan quản lý nhà nước, trong đó có Ngân hàng Nhà nước.

Về quy định kê biên tài sản của bên thi hành án là tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu và quy định hoàn trả tài sản bảo đảm là vật chứng trong vụ án hình sự, tang vật, phương tiện trong vụ việc vi phạm hành chính, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, Chính phủ đã rà soát tính thống nhất của dự thảo Luật với Luật Tố tụng Hình sự, Luật Thi hành án dân sự, Luật Xử lý vi phạm hành chính. Các quy định tại dự thảo Luật bổ sung khuôn khổ pháp lý về xử lý nợ xấu, giải quyết các vấn đề chưa được quy định hoặc chưa có quy định cụ thể. Nội dung này phù hợp với các dự thảo luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thi hành án dân sự, Luật Xử lý vi phạm hành chính và Luật Tố tụng Hình sự.

Dự thảo Luật cũng bổ sung quy định xác định rõ việc xử lý tài sản bảo đảm, thanh toán số tiền xử lý tài sản bảo đảm phù hợp với quy định của pháp luật dân sự và pháp luật về bảo đảm thực hiện nghĩa vụ. Về kỹ thuật, Chính phủ đã hoàn thiện, chỉnh sửa Điều 198b dự thảo luật theo hướng tách thành 3 khoản để đảm bảo rõ ràng, cụ thể hơn.

Chỉ cho vay đặc biệt đối với 2 trường hợp

Về nhóm chính sách cho vay đặc biệt của NHNN với lãi suất 0%/năm, không có tài sản bảo đảm, mục đích là không sử dụng nguồn từ ngân sách mà là từ chức năng phát hành tiền của NHNN. Do đó, việc NHNN cho vay đặc biệt với lãi suất 0%/năm không dẫn đến rủi ro ngân sách nhà nước phải bù lãi suất. Tuy nhiên, tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Chính phủ đã chỉ đạo cơ quan chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan để rà soát các quy định về xử lý các khoản cho vay đặc biệt của NHNN theo chế độ tài chính của ngân hàng này.

Thống đốc cho hay, việc cho vay đặc biệt của NHNN chỉ áp dụng cho 2 trường hợp gồm:

Một là, tổ chức tín dụng bị rút tiền hàng loạt để chi trả cho người gửi tiền.

Hai là, để thực hiện phương án phục hồi, phương án chuyển giao bắt buộc của các tổ chức tín dụng đang bị kiểm soát đặc biệt.

“Hoạt động này chỉ được tiến hành sau khi đã áp dụng các biện pháp nghiệp vụ như tái cấp vốn, nghiệp vụ thị trường mở. Như vậy, cho vay đặc biệt là cần thiết để ngăn chặn hiện tượng rút tiền hàng loạt tại tổ chức tín dụng, hạn chế nguy cơ rủi ro lan truyền sang các tổ chức khác, hoặc hỗ trợ phương án phục hồi, chuyển giao bắt buộc nhằm tái cơ cấu các tổ chức tín dụng bị kiểm soát đặc biệt. Mục tiêu là đảm bảo an toàn hệ thống các tổ chức tín dụng, an ninh trật tự và an toàn xã hội, không nhằm tạo lợi thế cạnh tranh cho các tổ chức tín dụng được vay đặc biệt từ NHNN”, Thống đốc lý giải.

Về quy định tại khoản 3 Điều 194 Luật các Tổ chức tín dụng 2024 giao Thống đốc NHNN quy định chi tiết việc cho vay đặc biệt, thực hiện quy định này, Thống đốc đã ban hành Thông tư số 37/2024/TT-NHNN ngày 30/6/2024, quy định cụ thể mục đích, số tiền, thời hạn, tài sản bảo đảm, điều kiện tài sản bảo đảm, trả nợ vay và trách nhiệm của các bên liên quan.

Tuy nhiên, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, sau khi dự thảo Luật được ban hành, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, NHNN sẽ nghiên cứu, rà soát, sửa đổi Thông tư số 37/2024/TT-NHNN liên quan đến tiêu chí, điều kiện cho vay đặc biệt với lãi suất 0%/năm, không có tài sản bảo đảm, mục đích sử dụng khoản vay, trách nhiệm của đơn vị được vay và trách nhiệm của NHNN khi cho vay, kiểm soát nguồn tiền để tránh rủi ro, tránh lạm dụng chính sách. Điều này nhằm giảm áp lực tái cấu trúc nội tại của ngân hàng, tăng cường tính minh bạch về trình tự, thủ tục cho vay, đồng thời tăng cường kiểm soát, ngăn ngừa, hạn chế tổn thất có thể xảy ra, phòng tránh rủi ro đạo đức, rủi ro chính sách và hiệu ứng phụ, bảo đảm niềm tin và công bằng thị trường.

Về điều khoản chuyển tiếp, Chính phủ đã tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội và báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính, quyết định bỏ quy định tại khoản 2 Điều 2 dự thảo Luật, quy định chuyển tiếp đối với các khoản cho vay đặc biệt đã được Thống đốc NHNN quyết định trước ngày Luật này có hiệu lực.

Theo Thống đốc NHNN, các nội dung tại dự thảo Luật cơ bản đã đầy đủ, rõ ràng, cụ thể, được tổng kết từ thực tiễn triển khai thí điểm Nghị quyết số 42/2017/QH14 từ ngày 15/8/2017 đến ngày 31/12/2023, đồng thời sửa đổi, bổ sung để khắc phục các hạn chế, vướng mắc trong giai đoạn thí điểm. Tuy nhiên, tiếp thu ý kiến đại biểu, Chính phủ chỉ đạo cơ quan chủ trì tiếp tục rà soát. Trường hợp cần thiết, cơ quan chủ trì sẽ ban hành theo thẩm quyền hoặc đề xuất, trình cấp có thẩm quyền ban hành văn bản hướng dẫn theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 14 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, mà không cần giao cụ thể tại dự thảo luật.

Cơ bản nhất trí với giải trình của Chính phủ, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đề nghị rà soát các quy định về điều kiện cho vay, thẩm định, cấp tín dụng và xử lý nợ xấu bảo đảm chặt chẽ, khả thi, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát bảo đảm thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật, đồng thời cần bảo đảm nguyên tắc khi xử lý tài sản đảm bảo thì quyền của bên nào phát sinh trước phải ưu tiên xử lý trước, không làm ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của các bên có liên quan khi xử lý tài sản đảm bảo của khoản nợ xấu.

Ghi nhận và đánh giá cao sự tiếp thu, giải trình của Thống đốc NHNN và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị tiếp tục rà soát, đối chiếu các quy định của dự thảo Luật các Tổ chức tín dụng năm 2024, bảo đảm tính thống nhất nội tại của luật. Việc sửa đổi cần được thực hiện đồng bộ, tránh mâu thuẫn, chồng chéo với các luật hiện hành và các dự thảo luật đang trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 9. Đặc biệt, cần chú ý đến quy định tại dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính liên quan đến việc trả lại tài sản bảo đảm, tang vật và phương tiện vi phạm hành chính trong các vụ việc vi phạm.

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, tinh thần đưa tất cả các nội dung sửa đổi, bổ sung hiện đang rải rác ở nhiều luật khác vào một dự thảo luật có nội dung liên quan nhất. Do đó, đồng chí Thống đốc và NHNN, cùng các cơ quan thẩm tra, cần tiếp tục rà soát kỹ lưỡng để hoàn thiện dự thảo.

“Nếu Luật các Tổ chức tín dụng (sửa đổi) được thông qua, các vấn đề liên quan đến ngân hàng yếu kém, tái cấu trúc và xử lý nợ xấu sẽ được giải quyết hiệu quả. Việc này không chỉ góp phần ổn định hệ thống ngân hàng mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế”, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định.