Thúc đẩy đổi mới sáng tạo gắn với thực hành ESG để tiến tới tài chính xanh và phát triển bền vững

Phát triển bền vững đang là mối quan tâm hàng đầu từ Chính phủ, cũng như các định chế tài chính tại Việt Nam.

Chia sẻ tại buổi làm việc và tọa đàm chuyên sâu với các chuyên gia hàng đầu đến từ Úc về chủ đề tài chính xanh và thực hành ESG tại Melbourne vừa qua, ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) cho biết, nhằm hiện thực hóa mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, Chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều chủ trương về tăng trưởng xanh, cùng nhiều kế hoạch, giải pháp quyết liệt để thúc đẩy đầu tư vào các lĩnh vực thân thiện môi trường.

Bên cạnh đó, nhiều chính sách cụ thể dự kiến sẽ được ban hành và triển khai để hỗ trợ tín dụng trung – dài hạn cho doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực xanh, giúp doanh nghiệp giảm chi phí vốn và tăng khả năng cạnh tranh.

Song, để thúc đẩy tài chính xanh và bền vững, bản thân các ngân hàng cũng phải thay đổi nội tại. “Việc phát triển tài chính xanh - ngân hàng xanh không chỉ nằm ở chính sách hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp, mà bản thân các ngân hàng cũng phải tiên phong xây dựng hạ tầng xanh, quy trình vận hành xanh”, đại diện VNBA nhấn mạnh.

Từ góc nhìn tư vấn quốc tế, ông Đỗ Đức, Nhà sáng lập kiêm Giám đốc điều hành ETLABS bổ sung rằng, chính sách thúc đẩy tài chính xanh chỉ phát huy hiệu quả khi được thiết kế đúng cách, có cơ chế dẫn dắt thị trường. Dẫn ví dụ tại Úc, ông cho biết: “Đây là quốc gia duy nhất mà tất cả các tiểu bang đều áp dụng cơ chế đầu tư tài chính xanh khá thành công. Họ có tỷ lệ huy động rất tốt. Nếu Chính phủ đầu tư 1 đồng thì có thể huy động thêm khoảng 4 đồng từ khu vực tư nhân, tức Chính phủ chỉ cần bỏ ra khoảng 20% vốn đầu tư ban đầu”.

Thực tế tại Việt Nam, dù Chính phủ vẫn chi ngân sách đáng kể để hỗ trợ đổi mới, nhưng có những doanh nghiệp lại không muốn sử dụng ngân sách được cấp mà tìm cách xin vốn từ các tổ chức quốc tế như World Bank, ADB. “Điều này khá bất cập, vì Việt Nam hiện đã là nước thu nhập trung bình, không còn được viện trợ không hoàn lại. Các tổ chức quốc tế hiện chỉ cho vay, tức cách tiếp cận đã khác hoàn toàn”, ông phân tích.

Mặt khác, đặt vấn đề từ góc nhìn doanh nghiệp, ông Đức cho rằng ESG không nên chỉ được nhìn nhận như các tiêu chí tuân thủ mang tính hình thức, mà phải được tích hợp vào chiến lược phát triển để tạo ra giá trị cạnh tranh thực chất. “Có thể chia các giá trị thành hai nhóm: tầng giá trị cơ bản mang tính tuân thủ (compliance) và tầng giá trị cao hơn mang tính chiến lược (strategic)”, ông Đức chia sẻ.

Theo đó, chuỗi cung ứng “xanh” vừa là cơ hội, vừa là thách thức lớn. “Nếu muốn bán một sản phẩm sang Mỹ, phải đảm bảo toàn bộ chuỗi cung ứng - không chỉ vật liệu mà cả lực lượng lao động tham gia - đáp ứng các tiêu chuẩn bền vững”, ông Đức phân tích, đồng thời nhấn mạnh, doanh nghiệp không thể chỉ tuyên bố, mà phải có cơ chế xác thực minh bạch.

Hiện nay, nhiều quốc gia đang áp dụng Digital Product Passport (hộ chiếu số cho sản phẩm), cho phép gắn mã định danh và giấy chứng nhận lên từng sản phẩm để chứng minh sản phẩm đáp ứng các tiêu chí phát triển bền vững (SDG).

Theo đại diện của ETLABS, điều này phù hợp với xu hướng tiêu dùng mới: “Người tiêu dùng, đặc biệt là thế hệ GenZ và Gen Alpha, rất quan tâm đến yếu tố "sạch’". Khi thế hệ này mua một món đồ, câu hỏi đầu tiên là sản phẩm này có "sạch" không? Với Digital Product Passport, họ chỉ cần quét QR code để kiểm tra thông tin; nếu thấy không đáng tin, họ sẽ không mua”, ông Đức cho biết.

Thậm chí, một số khảo sát quốc tế cho thấy người tiêu dùng sẵn sàng trả giá cao hơn 30 – 50% cho các sản phẩm minh bạch về nguồn gốc và bền vững. Vì vậy, ESG không chỉ là hàng rào tuân thủ, mà còn là công cụ quản trị rủi ro và lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp. “Nếu không chứng minh được chuỗi cung ứng "xanh", doanh nghiệp có thể bị loại khỏi thị trường EU, hoặc bị áp thuế cao hơn tại Mỹ”, ông Đức lưu ý thêm.

Đổi mới sáng tạo là chìa khóa, nhưng cần song hành cùng quản trị rủi ro

Góc nhìn đổi mới sáng tạo cũng được các chuyên gia quốc tế đặc biệt nhấn mạnh như một điều kiện cần thiết để chuyển dịch sang mô hình tăng trưởng bền vững. Bà Kaitlynn Brady, Partner khối Kiểm toán, PKF cho rằng: “Việc vừa phát triển nhanh, vừa phát triển bền vững, vừa thúc đẩy đổi mới sáng tạo là một thách thức lớn. Trước hết, điều quan trọng nhất là phải thay đổi tư duy. Cần xác định rằng đổi mới sáng tạo luôn đi kèm rủi ro và rủi ro cũng mang lại cơ hội”.

Theo bà Kaitlynn Brady, mỗi tổ chức có khẩu vị rủi ro khác nhau, vì vậy cần xác định rõ và thống nhất nội bộ về mức độ rủi ro có thể chấp nhận, đồng thời tích hợp quản lý rủi ro vào mọi hoạt động đổi mới sáng tạo, bảo đảm điều này được quán triệt từ tư duy đến hành động trong toàn bộ tổ chức.

Ông James Jung Giám đốc Điều hành - Chiến lược Quốc tế tại The College of Law cũng đồng tình khi cho rằng, đổi mới sáng tạo sẽ tạo ra cả cơ hội lẫn thách thức cho ngành tài chính – ngân hàng Việt Nam. Theo ông James Jung, Nghị quyết 57-NQ/TW của Việt Nam đặt ra yêu cầu tạo đột phá về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số nhằm hỗ trợ các mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội đến năm 2025.

“Điều này đặt các ngân hàng vào vị trí trung tâm của nền kinh tế số tại Việt Nam”, ông James Jung nói, đồng thời cho rằng đổi mới sáng tạo sẽ thúc đẩy áp dụng các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (big data), chuỗi khối (blockchain) và điện toán đám mây (cloud), qua đó giúp ngân hàng tinh gọn hoạt động, nâng cao quản trị rủi ro và phát triển sản phẩm mới.

Mặt khác, ông James Jung cũng nêu ba thách thức lớn mà Việt Nam cần vượt qua để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, đó là: khuôn khổ pháp lý còn cứng nhắc, tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực, các rủi ro về an toàn thông tin. “Nếu khuôn khổ pháp lý đối với các dịch vụ như tiền di động quá nghiêm ngặt, điều đó có thể kìm hãm đổi mới sáng tạo; tôi từng chứng kiến điều này ở một số quốc gia khác”, ông James Jung lưu ý và cho rằng, cần học hỏi kinh nghiệm ở nhiều quốc gia khác nhau, không chỉ về mặt pháp lý và quy định, mà còn cả về mặt chiến lược.

Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội, nhưng cũng đồng thời đối mặt với không ít thách thức nếu muốn đạt được mục tiêu phát triển nhanh và bền vững. Muốn làm được điều đó, tài chính xanh cần những cơ chế thực chất để dẫn dắt thị trường, ESG phải được tích hợp như một công cụ chiến lược thay vì chỉ là yêu cầu tuân thủ và đổi mới sáng tạo phải song hành cùng quản trị rủi ro bài bản.