Sàn giao dịch vàng: Giải pháp kiểm soát đầu cơ và chênh lệch giá

Trong bối cảnh đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định 232/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 24/2012/NĐ-CP nhằm từng bước hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho hoạt động kinh doanh vàng, tạo hành lang pháp lý rõ ràng hơn cho quản lý thị trường. Tuy nhiên, trên thực tế, những thay đổi về chính sách, dù cần thiết, vẫn chưa thể giải quyết triệt để được các vấn đề cốt lõi như: Thiếu minh bạch, thiếu sân chơi tập trung và chưa có công cụ đủ mạnh để giám sát giao dịch, kiểm soát cung - cầu.

Để giải bài toán trên, tại Tọa đàm “Sàn giao dịch vàng: Minh bạch thị trường và ổn định kinh tế vĩ mô” diễn ra ngày 18/11, giới chuyên môn nhận định, thành lập sàn giao dịch vàng minh bạch, tập trung, có cơ chế giám sát chặt chẽ có thể là bước đi quan trọng nhằm: Minh bạch thị trường giảm tình trạng chênh lệch giá bất hợp lý; hạn chế hoạt động đầu cơ, thao túng; bảo vệ nhà đầu tư; giảm rủi ro hệ thống và hỗ trợ cơ quan quản lý trong việc điều hành thị trường theo hướng ổn định và phù hợp thông lệ quốc tế.

TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng cho biết, vàng luôn luôn là một mặt hàng kinh doanh có điều kiện, liên quan đến ngoại hối, dự trữ ngoại hối. Do đó, cần xác định rõ phạm vi vàng cần quản lý.

Qua phân tích, TS. Cấn Văn Lực cho rằng, vàng miếng, vàng thỏi - vốn mang tính đầu tư, dự trữ và liên quan trực tiếp đến ổn định tài chính - phải tiếp tục được quản lý chặt. Trong khi đó, vàng trang sức hay vàng thủ công mỹ nghệ mang tính tiêu dùng và hàm lượng giá trị gia công cao, cần cân nhắc mức độ quản lý phù hợp, tránh áp đặt cơ chế như đối với vàng miếng, gây tốn kém và không cần thiết.

Cũng theo TS. Cấn Văn Lực, cơ quan quản lý cần nhìn lại mức độ “vàng hoá” của nền kinh tế, xác định mức độ tích trữ vàng trong dân, công khai minh bạch dữ liệu và kiên định chấm dứt hoàn toàn quan hệ vay - mượn bằng vàng để giảm rủi ro hệ thống. Về chênh lệch giá vàng trong nước - quốc tế, yếu tố cấp bách là tăng cung hợp pháp. Điều này gồm giảm chi phí chế tác, chuẩn hóa quy cách vàng miếng, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong nhập khẩu và sản xuất để nguồn cung không còn khan hiếm.

“Khi việc tiếp cận vàng trở nên quá khó, tâm lý tò mò và đổ xô mua càng tăng, đẩy thị trường vào bất ổn. Do đó, cần minh bạch hóa thị trường và song song tạo ra các kênh đầu tư hấp dẫn khác để người dân chuyển hướng dòng tiền sang sản xuất - kinh doanh thay vì đầu cơ vàng”, TS. Cấn Văn Lực nêu quan điểm.

Để minh bạch hóa thị trường, việc thành lập sàn giao dịch vàng là cần thiết. Tuy nhiên, TS. Cấn Văn Lực lưu ý, cần làm rõ mô hình phù hợp cho Việt Nam, đồng thời phải tính toán kỹ về dung lượng. “Trong các phương án được đưa ra, tôi thiên về phương án cho phép vàng như một vật chất, một sản phẩm được giao dịch trên sở giao dịch hàng hóa. Vì chúng ta đã có có quy trình vận hành rõ ràng rồi chỉ việc bổ sung thêm một mặt hàng thôi”, TS. Cấn Văn Lực nêu quan điểm.

Cùng chung quan điểm, chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cũng cho rằng, việc thành lập sàn giao dịch vàng trong bối cảnh hiện nay là cần thiết và phù hợp với yêu cầu quản lý thị trường. Bởi lẽ, một sàn vàng hoạt động đúng chuẩn sẽ giúp cơ quan quản lý giám sát giao dịch theo thời gian thực, nắm được các luồng mua bán, mức độ biến động, rủi ro thị trường và nhận diện các nhóm tác động đến giá. Khi có dữ liệu tập trung, Nhà nước mới có thể thực hiện can thiệp bằng công cụ thị trường khi cần thiết.

Hơn nữa, hành lang pháp lý hiện nay đã thay đổi đáng kể. Nghị định 232/2025/NĐ-CP đã mở rộng phạm vi quản lý, cho phép thí điểm các công cụ phái sinh, đồng thời xóa bỏ một số cơ chế cũ vốn gây cản trở thị trường. Đây là cơ sở quan trọng để thiết kế lại mô hình quản lý vàng theo hướng hiện đại hơn, tiệm cận thông lệ quốc tế.

"Điểm mấu chốt hiện nay không còn là có làm sàn vàng hay không mà là thiết kế mô hình sàn như thế nào? Lộ trình triển khai ra sao? Cơ chế quản trị, giám sát phải được thiết kế thế nào để hiệu quả, minh bạch? Nếu làm tốt, sàn vàng sẽ trở thành công cụ giúp Nhà nước quản lý một thị trường vốn nhiều biến động, giảm tình trạng đầu cơ, thiếu minh bạch và chênh lệch giá bất hợp lý như thời gian qua", chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long nhấn mạnh.

Dưới góc nhìn Hiệp hội, ông Nguyễn Thế Hùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam cho rằng, Việt Nam đủ điều kiện công nghệ và hạ tầng để xây dựng một mô hình sàn giao dịch vàng hiện đại. Mục tiêu của sàn không chỉ là giao dịch, mà phải đạt 3 giá trị cốt lõi: Hiện đại hóa hoạt động mua bán vàng, phục vụ quản lý nhà nước bằng dữ liệu minh bạch, tạo nền tảng để phát triển các sản phẩm tài chính liên quan đến vàng trong tương lai.

Cũng theo ông Nguyễn Thế Hùng, sau khi thành lập sàn giao dịch vàng, trong giai đoạn đầu nên cho phép nhập khẩu vàng nguyên liệu có chứng nhận chất lượng quốc tế để sản xuất trong nước, kèm theo quy định chặt chẽ: Doanh nghiệp được cấp phép phải có cơ sở vật chất, công nghệ, năng lực tài chính và trách nhiệm báo cáo định kỳ; nghiêm cấm các trường hợp mua bán chéo, lách quy định, tránh biến thị trường nguyên liệu thành nơi đầu cơ.

"Lợi ích lớn nhất của sàn giao dịch vàng là mọi giao dịch đều được ghi nhận, báo cáo liên tục, cho phép nhà quản lý điều hành thị trường dựa trên dữ liệu thực. Điều này sẽ giảm đáng kể tình trạng đầu cơ, thao túng và bong bóng giá", ông Nguyễn Thế Hùng nhấn mạnh.