Sửa đổi Luật Quản lý nợ công: Tháo gỡ vướng mắc, thúc đẩy giải ngân vốn ODA

Dự thảo Luật sửa đổi toàn diện Điều 29 của Luật hiện hành nhằm đơn giản hóa thủ tục hành chính, tháo gỡ vướng mắc để khắc phục tình trạng chậm giải ngân vốn ODA, vay ưu đãi nước ngoài trong thời gian qua.

Dự Luật đề xuất bổ sung quy định Bộ, Ủy ban nhân dân tỉnh, doanh nghiệp nhà nước,... lập đề xuất khoản vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài tập trung vào 4 nội dung chính của khoản vay và thư quan tâm (nếu có), giảm bớt hàm lượng thông tin mà cơ quan chủ quản cần cung cấp. Việc này sẽ giảm thời gian và chi phí tuân thủ. Chính phủ kiến nghị chỉnh sửa tại khoản 5 Điều 29 để quy định rõ hơn về nguyên tắc phân bổ, sử dụng vốn vay, và bổ sung điểm mới giao Chính phủ quy định các trường hợp cấp phát cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính cơ bản thống nhất về chủ trương đơn giản hóa này nhưng đề nghị rà soát về chủ thể đề xuất khoản vay, các trường hợp áp dụng trình tự đặc thù và giao Chính phủ quy định các trường hợp cụ thể để đảm bảo quản lý chặt chẽ, hiệu quả.

Ngoài ra, Dự thảo Luật mở rộng điều kiện được tiếp cận vốn vay ODA và vay ưu đãi đối với đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên và một phần chi đầu tư, tự chịu trách nhiệm về hiệu quả và trả nợ. Chính phủ cũng kiến nghị bổ sung quy định cơ quan chủ quản báo cáo các trường hợp không đủ điều kiện vay lại để Chính phủ xem xét, cho phép thực hiện theo cơ chế cấp phát.

Đặc biệt, để tháo gỡ vướng mắc về tài sản đảm bảo, Chính phủ kiến nghị giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết, là cơ sở để quy định không yêu cầu tài sản đảm bảo đối với tổ chức khoa học và công nghệ, cơ sở giáo dục đại học công lập khi vay lại. Ủy ban Kinh tế và Tài chính thống nhất quy định đơn vị sự nghiệp công lập được tiếp cận vốn, nhưng đề nghị cân nhắc quy định cơ quan cho vay không bị chịu rủi ro về tín dụng, và đánh giá kỹ lưỡng rủi ro để đảm bảo an toàn nợ công.

Dự thảo Luật sửa đổi điều kiện cấp bảo lãnh theo hướng Bộ Tài chính không thực hiện thẩm định mà điều kiện để doanh nghiệp được cấp bảo lãnh là phải được thẩm định bởi ít nhất một tổ chức tín dụng được tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế xếp hạng tối thiểu ở mức thấp hơn một bậc so với mức xếp hạng tín nhiệm quốc gia của Việt Nam. Sau đó, hồ sơ mới gửi đến Bộ Tài chính để thẩm định cấp bảo lãnh. Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị xác định rõ trách nhiệm thẩm định, quyết định cấp bảo lãnh Chính phủ thuộc Bộ Tài chính.

Dự thảo Luật cũng đề xuất lược bỏ một số nội dung nhằm đảm bảo đồng bộ với Luật Ngân sách nhà nước, bao gồm việc bãi bỏ các quy định liên quan đến Chương trình quản lý nợ công 3 năm và thủ tục vay từ quỹ dự trữ tài chính Nhà nước. Ngoài ra, nhiệm vụ “thanh tra” tại Điều 15 cũng được đề xuất lược bỏ do nhiệm vụ này đã tập trung về Thanh tra Chính phủ.

Chính phủ kiến nghị Quốc hội cho phép xây dựng và thông qua dự án Luật theo trình tự, thủ tục rút gọn tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, với lý do khẩn trương thể chế hóa chủ trương của Đảng, đẩy mạnh phân cấp phân quyền và giải quyết vấn đề cấp bách phát sinh trong thực tiễn.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng đề xuất Quốc hội tập trung thảo luận về các nội dung trọng tâm như phạm vi sửa đổi, vay ODA/vay ưu đãi, điều kiện vay lại, cấp bảo lãnh và tổ chức vay/trả nợ của chính quyền địa phương.

Thảo luận tại Tổ, góp ý cụ thể về phân bổ sử dụng vốn ODA và vay ưu đãi nước ngoài, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phân tích, Dự thảo Luật đã bổ sung Chính phủ quy định các trường hợp cấp phát đối với Ủy ban nhân dân tỉnh, đơn vị sự nghiệp công lập tại Điều 29. Tuy nhiên, đề nghị trong quá trình thực hiện Chính phủ cần phải quy định chặt chẽ điều kiện cấp phát, tỷ lệ cấp phát, đánh giá tác động đến ngân sách trung ương.

Theo Chủ tịch Quốc hội, trong thực tế, các địa phương có thể sẽ đề xuất vay nước ngoài lớn hơn; trong khi đó gánh nặng nghĩa vụ nợ tập trung vào ngân sách trung ương. Do đó cần tăng cường cơ chế giám sát, chế tài đảm bảo quản lý chặt chẽ, sử dụng hiệu quả nguồn vốn vay cấp phát cho địa phương.

Chủ tịch Quốc hội phân tích thêm, khi triển khai các dự án ODA ở địa phương phải có phần vốn đối ứng và cơ chế bảo lãnh nhất định. Thực tế các địa phương có điều kiện thì dễ xử lý phần vốn đối ứng, song nhiều địa phương khó khăn, chẳng hạn như Điện Biên thì Trung ương hầu như phải hỗ trợ 100%.

Do đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị Bộ Tài chính phải có hướng dẫn thật cụ thể để tạo điều kiện thuận lợi trong nhận nguồn ODA cũng như quá trình triển khai phối hợp giữa trung ương và địa phương trong vấn đề cấp phát vốn được nhanh chóng, thuận lợi. “Điều này hết sức quan trọng”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.