Thúc đẩy khởi nghiệp đổi mới sáng tạo: kiến tạo từ thể chế, chính sách

Thiếu hành lang pháp lý cho hệ sinh thái khởi nghiệp

Trong những năm qua, Việt Nam đã có nhiều chủ trương, chính sách hỗ trợ phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Đến nay, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể, tạo được môi trường thuận lợi cho hoạt động khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế quốc gia.

Các thành tố trong hệ sinh thái chính sách, tài chính, văn hoá, thị trường, nhân lực và các hỗ trợ ngày càng có những liên kết khăng khít, tương tác và hỗ trợ nhau để thúc đẩy tinh thần kinh doanh, đổi mới sáng tạo và sự thịnh vượng của nền kinh tế.

Báo cáo Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu 2024 cho thấy Việt Nam được xếp hạng 44/133 quốc gia, nền kinh tế, tăng 2 bậc so với năm 2023, trong đó có 3 chỉ số đứng đầu thế giới. Trong 14 năm liền, Việt Nam luôn có kết quả đổi mới sáng tạo cao hơn so với mức độ phát triển.

Tuy nhiên, bên cạnh đó, hệ sinh thái này cũng đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, hạn chế khiến cho hệ sinh thái hoạt động chưa hiệu quả.

Chia sẻ từ thực tế địa phương, Giám đốc Sở KH&CN TP Hồ Chí Minh Nguyễn Việt Dũng cho biết, mặc dù là địa phương năng động và có nhiều trường đại học, việc xây dựng và phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp vẫn có nhiều thách thức. Trong đó, nổi bật là khả năng hợp tác, sự bám sát nhu cầu thị trường từ khu vực trường đại học, viện nghiên cứu hiện còn rất yếu; cơ sở vật chất phục vụ cho việc nghiên cứu của trường đại học cũng rất khiêm tốn. “Chúng ta tập trung quá nhiều cho câu chuyện đào tạo, nặng chuyện học lý thuyết… Còn gắn kết để giải quyết vấn đề thực tiễn của xã hội, của thị trường thì hiện nay các trường đại học còn yếu. Các hoạt động nghiên cứu để có nhiều kết quả chuyển giao, biến thành công nghệ và chuyển giao được hiện vẫn còn yếu” – ông Nguyễn Việt Dũng nêu quan điểm.

Nhìn nhận thực trạng trên, Thứ trưởng Bộ KH&CN Hoàng Minh chỉ ra, hiện nay Việt Nam chưa có một hành lang pháp lý đầy đủ và rõ ràng cho hệ sinh thái khởi nghiệp, cho các tổ chức cá nhân khởi nghiệp sáng tạo. Các quy định pháp lý đang nằm trong các quy định của các văn bản pháp luật khác nhau, nhiều nội dung nằm trong Luật hỗ trợ DN nhỏ và vừa. Điều này có thể phù hợp cho giai đoạn đầu nhưng khi hệ sinh thái Việt Nam bước sang giai đoạn mở rộng, kết nối cần thiết phải xây dựng chính sách phù hợp với bản chất, quy mô, tiềm năng, định hướng phát triển của hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo.

Kết nối các thành phần trong hệ sinh thái

Để nâng tầm hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Quốc gia, giúp Việt Nam thực sự trở thành trung tâm khởi nghiệp của khu vực, trong giai đoạn tới Việt Nam cần có nhiều giải pháp đột phá hơn nữa.

Theo Giám đốc Sở KH&CN TP Hồ Chí Minh Nguyễn Việt Dũng, chính quyền TP Hồ Chí Minh cũng nhận thấy vấn đề lõi để xây dựng và phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp là làm sao kết nối được các thành phần của hệ sinh thái: trường đại học, viện nghiên cứu, DN và Nhà nước. Vì thế, TP Hồ Chí Minh đang triển khai đồng thời các chương trình mà trong đó các giải pháp đều hướng tới tác động trực tiếp vào việc phát triển nghiên cứu khoa học của trường đại học, viện nghiên cứu.

Chẳng hạn như chương trình hỗ trợ DN khi có hợp tác nghiên cứu phát triển với trường đại học; hoặc chương trình thúc đẩy thương mại hóa các nghiên cứu của các trường đại học thông qua sàn giao dịch công nghệ TP Hồ Chí Minh cũng như các sự kiện đổi mới sáng tạo mở; hoặc hỗ trợ thúc đẩy các trường đại học ở TP Hồ Chí Minh phát triển theo mô hình đại học khởi nghiệp; hoặc chính sách giúp các trường đại học hình thành các trung tâm nghiên cứu mạnh...

Chia sẻ kinh nghiệm giúp địa phương trở thành “thung lũng Silicon của châu Á”, Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo của TP Daejeon (Daejeon CCEI) Hàn Quốc Park Dae Hee cho biết, trên địa bàn TP Daejeon hiện có 26 trung tâm nghiên cứu do Nhà nước quản lý, hơn 200 trung tâm nghiên cứu thuộc các trường đại học. Nhưng để được như hôm nay là một hành trình nỗ lực xây dựng môi trường thân thiện với khởi nghiệp và nghiên cứu sáng tạo.

Trước hết, Daejeon CCEI thường xuyên mời các nhà nghiên cứu, các giáo sư ở các trường đại học đến giảng bài, trao đổi về các vấn đề thời sự của khoa học công nghệ. Mỗi khi địa phương nảy sinh các vấn đề nổi cộm, các nhà nghiên cứu lại được mời đến để cùng địa phương và các doanh nghiệp cùng nghiên cứu tìm giải pháp. Mỗi viện, trường đều có nhiệm vụ và chức năng riêng, nhưng dưới sự điều phối của Daejeon CCEI thì tất cả đều có một đích hướng tới là giải quyết các vấn đề thực tiễn của TP Daejeon nói riêng và của Hàn Quốc nói chung.

“Một trong những thành công của chúng tôi trong việc phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp là phát triển sự hợp tác giữa các đơn vị, giữa các viện nghiên cứu, trường đại học, với trung tâm và các cơ quan hoạch định chính sách, các cơ quan quản lý nhà nước về khởi nghiệp và hệ sinh thái khởi nghiệp” - ông Park Dae Hee nói.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Hoàng Minh cũng nhìn nhận, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của Việt Nam cơ bản đã bước qua giai đoạn đầu tiên, đang bước sang giai đoạn mở rộng và hội nhập với các hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo trên thế giới. Phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của Việt Nam là quá trình đầu tư lâu dài của Chính phủ cùng với quá trình phát triển đất nước và DN, nên cần có sự đồng hành, phối hợp chặt chẽ của các cấp chính quyền, bộ, ban, ngành.

Các chính sách phát triển cần được xây dựng đồng bộ, toàn diện từ cấp quốc gia, địa phương để tạo ra một môi trường thuận lợi cho các hoạt động liên quan đến khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Theo đó, cần xây dựng chính sách pháp luật, hành lang pháp lý để thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam phát triển tương xứng với mô hình, tiềm lực, yêu cầu của giai đoạn mới.